Cách sử dụng trò chơi trong dạy học lịch sử 4-5

I-  ĐẶT VẤN ĐỀ

               Như chúng ta đã biết lịch sử là một trong những môn học quan trọng ở bậc Tiểu học nhằm giúp học sinh có những hiểu biết đúng đắn, những biểu tượng sinh động về lịch sử Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng đất nước và chống giặc ngoại xâm. Đồng thời giáo dục học sinh lòng yêu nước, niềm tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc, ngưỡng mộ và noi theo  các tấm gương, các danh nhân các nhà khoa học trong xây dựng và bảo vệ đất nước

           Thực tế cho thấy rằng lịch sử là một môn khó dạy. Tuy học sinh tiểu học chưa thể yêu cầu các em học lịch sử theo các triều đại  và các niên kỉ một cách có hệ thống như ở trường Trung học. Tuy nhiên  để đạt được những yêu cầu ở trên thì những tri thức về lịch sử được  trình bày thông qua tranh vẽ ảnh chụp các di tích khảo cổ, di tích lịch sử và những truyền thuyết, những câu chuyện về những sự kiện, những nhân vật lịch sử điển hình. Để dạy tốt các bài lịch sử, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn trong sử dụng các phương pháp dạy học, chủ yếu truyền thụ một chiều, có thảo luận nhóm song chưa gây hứng thú học tập cho học sinh nên giờ học lịch sử còn nặng nề, áp đặt. Để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử giáo viên cần sử dụng hợp lí các phương pháp dạy học khác nhau, trong đó có sử dụng trò chơi là cần thiết. Phương pháp này phù hợp đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học,với định hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay ở tiểu học theo phương châm “Nhẹ nhàng hơn, tự nhiên hơn, hiệu quả hơn ”                                                                                                                                                                                   

     Để các giờ học lịch sử đạt hiệu quả hơn tôi xin đưa ra “Cách sử dụng trò chơi trong dạy học lịch sử 4-5”mà tôi đã thể nghiệm trong dạy học theo chương trình sách giáo khoa mới, nhằm phát huy tích cực nhận thức, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Qua trò chơi học sinh tiếp thu kiến thức lịch sử một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, giờ học sinh động hơn, làm sống lại những sự kiện, nhân vật lịch sử, quá khứ anh hùng dân tộc một cách tự nhiên, chân thực. Đồng thời các em biết và hiểu lịch sử sâu sắc hơn, tránh sự gò bó, áp đặt trong lĩnh hội kiến thức lịch sử.

B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I-  Thực trạng  hiện nay ở các trường tiểu học

      1 - Về giáo viên

       -  Rất ngại dạy lịch sử vì  vốn  kiến thức về phân môn lịch sử giáo viên  còn hạn chế.

       - Chưa linh động sáng tạo trong giảng dạy và phối hợp các phương pháp, chưa chịu tìm tòi, còn dựa nhiều vào sách giáo khoa và sách hướng dẫn.

      -  Giờ học diễn ra  đơn điệu vì giáo viên làm việc  nhiều.    

     2 – Về học sinh

        -  Là vùng nông thôn nên tư liệu tham khảo còn ít, thiếu vốn kiến thức nên bài học chủ yếu từ  cô giáo truyền thụ, hướng dẫn.

         -  Khó ghi nhớ các  sự kiện.

         -  Tập trung nhiều cho Toán và Tiếng Việt. 

 II - Biện pháp thực hiện  

     Sử dụng trò chơi trong dạy học lịch sử thực chất là cách thức giáo viên tổ chức hoạt động học tập của học sinh, trong đó học sinh lĩnh hội, củng cố khắc sâu những kiến thức cần thiết như tham gia tích cực vào trò chơi. Trong quá trình dạy học giáo viên sử dụng trò chơi khác nhau tuỳ thuộc vào mục đích yêu cầu từng bài học.

     1- Trò chơi đóng vai :

         Ở đây học sinh được đóng vai các nhân vật trong bài học và vận dụng vốn kinh nghiệm đã có để ứng xử thể hiện phù hơp tính cách nhân vật. Trò chơi đóng vai có thể sử dụng đối với những bài học có nhiều lời thoại hoặc những nội dung có thể xây dựng thành kịch bản. Vậy giáo viên phải chuẩn bị:

          Lời thoại trong bài để học sinh nắm được.

          Phân vai cho mỗi học sinh.

          Sau khi nhận vai, học sinh tiến hành chơi sao cho các vai phù hợp với lời thoại .

 Ví dụ1: Bài 14: Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông– Nguyên                                             

(Lịch sử lớp 4 -Trang 40)

*Giáo viên cho học sinh đóng các vai:

        Vua Trần                            Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn            

        Thái sư Trần Thủ Độ         Các bô lão.    

*Cách chơi: 1 học sinh dẫn chuyện đọc “từ đầu đến Châu Âu và Châu Á ”.

-Học sinh đóng vai vua Trần hỏi Thái sư Trần Thủ Độ:

                                 Nên đánh hay nên hoà (giọng lo lắng).

-Học sinh đóng vai Thái sư Trần Thủ Độ:

         Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo.(Giọng cương quyết)

-Học sinh dẫn chuyện đọc lời dẫn tiếp .

-Học sinh đóng vai vua Trần hỏi các vị bô lão:

                                Nên đánh hay nên hoà.

-Học sinh trong vai bô lão đồng thanh trả lời:

                                Đánh

-Học sinh dẫn chuyện đọc lời dẫn tiếp .

-Học sinh vai Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn : Đọc lời Hịch tướng sĩ.”Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ,  nghìn xác này gói trong da ngựa,  ta cũng vui lòng …”

-Học sinh dẫn chuyện đọc lời dẫn tiếp .

- Học sinh vai chiến sĩ hô to:

                                           Sát thát 

      Qua trò chơi đóng vai, học sinh lĩnh hội kiến thức lịch sử hứng thú, tự nhiên, sâu sắc hơn.

Ví dụ 2:          Bài 6:Quyết chí ra đi tìm đường cứu nước

(Lịch sử lớp 5-trang 14)

*Giáo viên cho học sinh đóng các vai

                                                Anh Tư Lê

Nguyễn Tất Thành

Người dẫn chuyện

(Thông tin tìm hiểu vì sao Nguyễn Tất Thành muốn tìm con đường cứu nước mới)

*Cách chơi :

Người dẫn :                 Câu 1 của thông tin

Nguyễn Tất Thành :   Anh Lê,anh có yêu nước không ?

Anh Lê:                      Tất nhiên là có chứ (Giọng ngạc nhiên )

Nguyễn Tất Thành:     Anh có thể giữ bí mật được không

 Anh Lê:                       Có

 Nguyễn Tất Thành :……….

Anh Lê:……………………

…………………………….

Sau khi thông tin được học sinh theo dõi giáo viên nêu câu hỏi 1 và 2 cho học sinh thảo luận: Từ đố biết được khó khăn của Nguyễn Tất Thành khi dự định ra nước ngoài.

2- Trò chơi phóng viên nhí

        Ở đây học sinh vào vai phóng viên đến phỏng vấn từng nhân vật trong bài từ đó rút ra được  nhận xét chung.

    Ví dụ 3:        Bài 23: Thành thị thế kỉ  XVI –XVII 

                                    (Lịch sử lớp 4-trang 57)

Khi tìm hiểu kinh đô Thăng Long. Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi trò chơi với các vai.

-Giáo sĩ Xanh  Phôn-lô

                                              -Nhà buôn người Anh

-Nhà văn Phạm Đình Hổ

        Phóng viên phỏng vấn lần lượt các nhân vật về cảm nhận của họ kinh thành Thăng Long.

       -Nhà văn Phạm Đình Hổ: Đất  kinh thành (Thăng Long)người nhiều, nhà cửa san sát, thường hay có hoả hoạn …….

     -Nhà buôn người Anh: Thành Thăng Long có thể so với nhiều thành thị ở Á Châu, nhưng lại đông dân hơn …..

    Qua trò chơi học sinh rút ra nhận xét chung về kiến thức Thăng Long vào thế kỉ XVI –XVII  là một trong những thành thị nổi tiếng thời đố.

 3- Trò chơi ô chữ:

       Trò chơi ô chữ là trò chơi biến tấu từ trò chơi trong chương trình“Chiếc nón kì diệu” chương trình đang thu hút đông đảo khán giả, trong đó có học sinh Tiểu học. Trò chơi này phát huy được tính tích cực nhận thức của học sinh. Học sinh buộc phải huy động vốn kiến thức, sự hiểu biết và sư nhanh trí để tham gia trò chơi. Khi chơi, học sinh bị lôi cuốn vào trò chơi bởi sự hấp dẫn, các em tưởng tượng mình như những nhân vật đang được chơi trực tiếp trên truyền hình.  Chính sự hấp dẫn đó đã cuốn hút đông đảo học sinh tham gia. Ở trò chơi ô chữ, sự thi đấu của học sinh diễn ra rất sôi nổi, số lượt người tham gia trò chơi nhiều, vì nếu hết một lần quay mà học sinh này chưa trả lời được thì học sinh khác phải nhanh chóng thay thế. Giáo viên có thể sử dụng trò chơi này nhằm củng cố hoặc mở rộng kiến thức lịch sử cho học sinh.

    Cách thức tiến hành: Mỗi tổ cử một đại diện tham gia trò chơi, cách chơi giống như trò chơi “Chiếc nón kì diệu ”Ở vòng quay thứ nhất, tổ 1 dành quyền quay đến hết lượt. Nếu tổ 1 không trả lời được thì vòng quay chuyển sang tổ 2. Mỗi lần trả lời đúng thì giáo viên cho một bông hoa đỏ. Tổ nào có nhiều hoa nhất thì giành phần thắng .

  Ví dụ4: Bài 5:“Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo (Năm938)”

                                                 (Lịch sử 4 –trang  21  )

Giáo viên chuẩn bị ô chữ “Chiến thắng Bạch Đằng ”

                kẻ 18 ô lên bảng .

Giáo viên nêu vấn đề:  Ô chữ gồm 18 chữ cái, đây là một chiến thắng vẻ vang mà nhân dân ta đã làm nên, chấm dứt hơn 1000 năm Bắc thuộc.

Lần quay thứ nhất giáo viên cho tổ 1 chơi ,nếu tổ 1 không trả lời được, nhường quyền chơi cho tổ 2,…Tổ thắng cuộc là tổ dành được số điểm cao nhất và giải đúng ô chữ .

      Ví dụ 5:        Bài 24:  Chiến thắng Điện Biên Phủ trên không

                                                   (Lịch sử 5- trang 51)

Giáo viên chuẩn bị ô chữ “Điện Biên Phủ trên không”

                kẻ  20 ô lên bảng .

Giáo viên nêu vấn đề: Ô chữ gồm 20 chữ cái, đây là  chiến thắng 12 ngày đêm cuối năm 1972 ở Hà Nội và các thành phố khác ở miền Bắc .

Lần quay thứ nhất giáo viên cho tổ 1 chơi , nếu tổ 1 không trả lời được, nhường quyền chơi cho tổ 2,…Tổ thắng cuộc là tổ dành được nhiều bông hoa đỏ nhất    và giải đúng ô chữ ở trên   .

       4- Trò chơi “Bảy sắc cầu vồng ”, “đi tìm sự kiện ”

         Trò chơi  biến từ trò chơi trong chương trình “Bảy sắc cầu vồng”.Trò chơi này đòi hỏi học sinh huy động vốn kiến thức đã học để xử lí, phân tích nhanh những thông tin mà giáo viên đưa ra để tìm ra câu trả lời đúng, rèn luyện cho học sinh sự nhanh nhạy của tư duy qua đó học sinh nhớ được  các số liệu ,sự kiện, nhân vật lịch sử một cách chính xác và bền lâu. Loại trò chơi này thường được sử dụng các bài ôn tập hoặc các bài củng cố kiến thức của một giai đoạn lịch sử nhất định.

   Cách thức sử dụng trò chơi:

Giáo viên -  cử mỗi tổ một học sinh đại diện tham gia trò chơi.

                - có thể thay hình thức bấm chuông bằng cách giơ tay (ai giơ tay nhanh thì người đó dành quyền trả lời).

                 - Chuẩn bị các mốc lịch sử, ứng với mỗi mốc là các sự kiện hoặc nhân vật lịch sử tiêu biểu.

Khi giáo viên nêu các mốc thời gian, học sinh nhanh chóng xác định đúng sự kiện hoặc nhân vật lich sử đúng với mốc đó (giáo viên nêu nhanh dứt khoát )

Ví dụ 6: Bài 11:  Ôn tập: Hơn 80 năm chống thực đân Pháp xâm lược và

                                                       đô hộ (1958-1945)                                         

                                        (Lịch sử lớp 5- trang 23  )

Giáo viên chuẩn bị các mốc thời gian xảy ra sự kiện chính, mỗi tổ 1 đại diện tham gia trò chơi.

Giáo viên nêu	Học sinh
Ngày 1-9-1958	Thực dân Pháp xâm lược nước ta
Ngày 3-2-1930	Đảng cộng sản Việt Nam ra đời
Ngày 12-9-1930	Ngày Xô viết Nghệ tĩnh
Ngày 19-8-1945	Cách mạng Tháng 8  thành công
Ngày 2-9-1945	Bác Hồ đọc bản tuyên ngôn độc lập Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời
…………………………..	……………………………..

   Tổng kết trò chơi, giáo viên biểu dương, khen thưởng những cá nhân trả lời đúng, nhanh nhất và tìm được nhiều sự kiện nhất.

5-Trò chơi hướng dẫn viên du lịch 

       Học sinh vào vai hướng dẫn viên giới thiệu cho các bạn kiến thức bài học thông qua hình ảnh, tranh vẽ có trong bài hoặc sưu tầm được. Từ đó học sinh nắm lại được nội dung bài học.

Ví dụ7:       Bài 1: Nước Văn Lang (Sử dụng công nghệ thông tin)

(Lịch sử lớp 4- trang 11)

      Giáo viên chiếu hình 1: Học sinh đây là lược đồ Bắc Bộ, Trung Bộ ngày nay. Khoảng 700 năm trước công nguyên, ở khu vưc Sông Hồng, Sông Mã và Sông Cả, nơi người lạc Việt sinh sống, nước Văn Lang ra đời. Kinh đô đặt ở Phong Châu (Phú Thọ)

       Giáo viên chiếu hình 2:  Đứng đầu nhà nưôc có vua, gọi là Hùng Vương. Lăng vua Hùng ở Phú Thọ.

     Giáo viên chiếu hình 3,4,5:  Đây là những đồ dùng như lưỡi cày, lưỡi xéo muôi (bằng đồng )

     Giáo viên chiếu hình 6,7,10: Đây là các hình vẽ trang trí trên trống đồng

  Trò chơi này thường tổ chức cuối giờ học hướng dẫn viên vừa chỉ vừa thuyết minh. Cả lớp nhớ lại buổi đầu dựng nước của dân tộc ta. Đây cùng chính là nhằm cũng cố bài học.

      Phương pháp sử dụng trò chơi trên đây có thể áp dụng rộng rãi trong quá trình dạy học lịch sử ở trường tiểu học. Tuy nhiên, để giúp học sinh lĩnh hội, củng cố kiến thức một cách tích cực, chủ động, sáng tạo và để nâng cao hiệu quả giờ học, việc tổ chức trò chơi cho học sinh phải được tiến hành theo trình tự chặt chẽ, hợp lí.

IV - BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Qua thực tế nghiên cứu và giảng dạy tôi rút ra được:

           -Sử dụng trò chơi trong dạy học lịch sử ở bậc Tiểu học là một trong những biện pháp quan trọng nhằm hình thành cho học sinh những biểu tượng về lịch sử  Việt Nam một cách chính xác, sinh động, gây hứng thú học tập lịch sử cho học sinh, góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương pháp dạy học ở bậc tiểu học theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của người học .

          -Song giáo viên phải hiểu mục đích, yêu cầu, nội dung của bài học để lựa chọn trò chơi cho phù hợp (với những bài học có nhiều lời thoại giữa các nhân vật lịch sử khác nhau có thể sử dụng trò chơi đóng vai còn  đối với những bài về một giai đoạn lịch sử, bài ôn tập  có thể sử dụng trò chơi ô chữ …) Sau khi lựa chọn được trò chơi, giáo viên chuẩn bị những phương tiện cần thiết phục vụ cho trò chơi, kế hoạch chơi kể cả những phần thưởng cho những người tham gia và người thắng cuộc.

           -Giáo viên phải giới thiệu trò chơi ngắn gọn hấp dẫn, vui tươi, dí dỏm để các em nắm vữngvà hiểu trò chơi, cách chơi.

           - Để trò chơi đạt kết quả tốt, sau khi hướng dẫn và giải thích xong, nên cho học sinh chơi thử vài lần, và như vậy các em sẽ nắm vững cách chơi, cũng có thể khi cho học sinh chơi thử xong, giáo viên rút kinh nghiệm và điều chỉnh một vài yêu cầu nếu thấy cần thiết

          -Trong khi học sinh chơi, giáo viên làm trọng tài theo dõi diễn biến trò chơi để có những nhận xét,  đánh giá đúng đắn, khách quan.

        -Để trò chơi thực sự sôi động, hấp dẫn cần sự động động viên, cổ vũ của tập thể. Điều quan trọng nhất là giáo viên phải chú ý đặc điểm lứa tuổi các em “Học mà chơi, chơi mà học ”

V- KẾT LUẬN

   

Trên đây là một phương pháp mà tôi đã áp dụng vào thực tế dạy học trên lớp 5A-4B và thu được kết quả khả quan. Một giờ dạy như trên không khó về kiến thức song cái khó ở đây là cách tổ chức, thời gian chuẩn bị cho một giờ dạy. Qua áp dụng phương pháp vào dạy học trong lớp hầu như em nào cũng tham gia, tự giác xung phong, lớp học sôi nổi, học sinh tiếp thu bài một cách chủ động. Nay kết quả chỉ là bước đầu song chưa phải là cách dạy hay nhất nhưng tôi cũng mạnh dạn đưa ra trình bày để bạn bè đồng nghiệp tham khảo Bên cạnh những cái được thì không tránh những sai sót rất mong sự góp ý chân thành của bạn bè đồng nghiệp, sự nhận xét bổ sung của tập thể hội đồng khoa học các cấp để sáng kiến của tôi được hoàn chỉnh hơn.

VI-  KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT

   

      Về giáo viên: Phải tự học,tự bồi dưỡng thêm kiến thức về lịch sử để bản thân có thể hiểu sâu, trọn vẹn vấn đề có liên quan để dễ dàng trong việc liên kết các kiến thức.

      Về cụm chuyên môn: Là một giáo viên Tiểu học tôi mong muốn cụm chuyên môn,  phòng tích cực tổ chức chuyên đề về phương pháp giảng dạy môn tự nhiên xã hội các lớp nói chung từ 1-5 để chúng tôi học hỏi, đúc rút kinh nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả của dạy học môn tự nhiên -xã hội.

                    

                                                                                 Xin chân thành cảm ơn .

                                                                                Ngày 21 tháng 4 năm 2009

       

I-  §Æt vÊn ®Ò

               Nh­ chóng ta ®· biÕt lÞch sö lµ mét trong nh÷ng m«n häc quan träng ë bËc TiÓu häc nh»m gióp häc sinh cã nh÷ng hiÓu biÕt ®óng ®¾n, nh÷ng biÓu t­îng sinh ®éng vÒ lÞch sö ViÖt Nam trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc vµ chèng giÆc ngo¹i x©m. §ång thêi gi¸o dôc häc sinh lßng yªu n­íc, niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng anh hïng cña d©n téc, ng­ìng mé vµ noi theo  c¸c tÊm g­¬ng, c¸c danh nh©n c¸c nhµ khoa häc trong x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc

           Thùc tÕ cho thÊy r»ng lÞch sö lµ mét m«n khã d¹y. Tuy häc sinh tiÓu häc ch­a thÓ yªu cÇu c¸c em häc lÞch sö theo c¸c triÒu ®¹i  vµ c¸c niªn kØ mét c¸ch cã hÖ thèng nh­ ë tr­êng Trung häc. Tuy nhiªn  ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu ë trªn th× nh÷ng tri thøc vÒ lÞch sö ®­îc  tr×nh bµy th«ng qua tranh vÏ ¶nh chôp c¸c di tÝch kh¶o cæ, di tÝch lÞch sö vµ nh÷ng truyÒn thuyÕt, nh÷ng c©u chuyÖn vÒ nh÷ng sù kiÖn, nh÷ng nh©n vËt lÞch sö ®iÓn h×nh. §Ó d¹y tèt c¸c bµi lÞch sö, gi¸o viªn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc, chñ yÕu truyÒn thô mét chiÒu, cã th¶o luËn nhãm song ch­a g©y høng thó häc tËp cho häc sinh nªn giê häc lÞch sö cßn nÆng nÒ, ¸p ®Æt. §Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc lÞch sö gi¸o viªn cÇn sö dông hîp lÝ c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nhau, trong ®ã cã sö dông trß ch¬i lµ cÇn thiÕt. Ph­¬ng ph¸p nµy phï hîp ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ cña häc sinh tiÓu häc,víi ®Þnh h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay ë tiÓu häc theo ph­¬ng ch©m “NhÑ nhµng h¬n, tù nhiªn h¬n, hiÖu qu¶ h¬n ”                                                                                                                                                                                   

     §Ó c¸c giê häc lÞch sö ®¹t hiÖu qu¶ h¬n t«i xin ®­a ra “C¸ch sö dông trß ch¬i trong d¹y häc lÞch sö 4-5”mµ t«i ®· thÓ nghiÖm trong d¹y häc theo ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi, nh»m ph¸t huy tÝch cùc nhËn thøc, t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh. Qua trß ch¬i häc sinh tiÕp thu kiÕn thøc lÞch sö mét c¸ch nhÑ nhµng, tù nhiªn, giê häc sinh ®éng h¬n, lµm sèng l¹i nh÷ng sù kiÖn, nh©n vËt lÞch sö, qu¸ khø anh hïng d©n téc mét c¸ch tù nhiªn, ch©n thùc. §ång thêi c¸c em biÕt vµ hiÓu lÞch sö s©u s¾c h¬n, tr¸nh sù gß bã, ¸p ®Æt trong lÜnh héi kiÕn thøc lÞch sö.

B- gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

I-  Thùc tr¹ng  hiÖn nay ë c¸c tr­êng tiÓu häc

      1 - VÒ gi¸o viªn

       -  RÊt ng¹i d¹y lÞch sö v×  vèn  kiÕn thøc vÒ ph©n m«n lÞch sö gi¸o viªn  cßn h¹n chÕ.

       - Ch­a linh ®éng s¸ng t¹o trong gi¶ng d¹y vµ phèi hîp c¸c ph­¬ng ph¸p, ch­a chÞu t×m tßi, cßn dùa nhiÒu vµo s¸ch gi¸o khoa vµ s¸ch h­íng dÉn.

      -  Giê häc diÔn ra  ®¬n ®iÖu v× gi¸o viªn lµm viÖc  nhiÒu.    

     2 – VÒ häc sinh

        -  Lµ vïng n«ng th«n nªn t­ liÖu tham kh¶o cßn Ýt, thiÕu vèn kiÕn thøc nªn bµi häc chñ yÕu tõ  c« gi¸o truyÒn thô, h­íng dÉn.

         -  Khã ghi nhí c¸c  sù kiÖn.

         -  TËp trung nhiÒu cho To¸n vµ TiÕng ViÖt. 

 II - BiÖn ph¸p thùc hiÖn  

     Sö dông trß ch¬i trong d¹y häc lÞch sö thùc chÊt lµ c¸ch thøc gi¸o viªn tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, trong ®ã häc sinh lÜnh héi, cñng cè kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt nh­ tham gia tÝch cùc vµo trß ch¬i. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc gi¸o viªn sö dông trß ch¬i kh¸c nhau tuú thuéc vµo môc ®Ých yªu cÇu tõng bµi häc.

     1- Trß ch¬i ®ãng vai :

         ë ®©y häc sinh ®­îc ®ãng vai c¸c nh©n vËt trong bµi häc vµ vËn dông vèn kinh nghiÖm ®· cã ®Ó øng xö thÓ hiÖn phï h¬p tÝnh c¸ch nh©n vËt. Trß ch¬i ®ãng vai cã thÓ sö dông ®èi víi nh÷ng bµi häc cã nhiÒu lêi tho¹i hoÆc nh÷ng néi dung cã thÓ x©y dùng thµnh kÞch b¶n. VËy gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ:

          Lêi tho¹i trong bµi ®Ó häc sinh n¾m ®­îc.

          Ph©n vai cho mçi häc sinh.

          Sau khi nhËn vai, häc sinh tiÕn hµnh ch¬i sao cho c¸c vai phï hîp víi lêi tho¹i .

 VÝ dô1: Bµi 14: Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng– Nguyªn                                            

(LÞch sö líp 4 -Trang 40)

*Gi¸o viªn cho häc sinh ®ãng c¸c vai:

        Vua TrÇn                            H­ng §¹o V­¬ng TrÇn Quèc TuÊn            

        Th¸i s­ TrÇn Thñ §é         C¸c b« l·o.    

*C¸ch ch¬i: 1 häc sinh dÉn chuyÖn ®äc “tõ ®Çu ®Õn Ch©u ¢u vµ Ch©u ¸ ”.

-Häc sinh ®ãng vai vua TrÇn hái Th¸i s­ TrÇn Thñ §é:

                                 Nªn ®¸nh hay nªn hoµ (giäng lo l¾ng).

-Häc sinh ®ãng vai Th¸i s­ TrÇn Thñ §é:

         §Çu thÇn ch­a r¬i xuèng ®Êt, xin bÖ h¹ ®õng lo.(Giäng c­¬ng quyÕt)

-Häc sinh dÉn chuyÖn ®äc lêi dÉn tiÕp .

-Häc sinh ®ãng vai vua TrÇn hái c¸c vÞ b« l·o:

                                Nªn ®¸nh hay nªn hoµ.

-Häc sinh trong vai b« l·o ®ång thanh tr¶ lêi:

                                §¸nh

-Häc sinh dÉn chuyÖn ®äc lêi dÉn tiÕp .

-Häc sinh vai H­ng §¹o V­¬ng TrÇn Quèc TuÊn : §äc lêi HÞch t­íng sÜ.”DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá,  ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa,  ta còng vui lßng …”

-Häc sinh dÉn chuyÖn ®äc lêi dÉn tiÕp .

- Häc sinh vai chiÕn sÜ h« to:

                                           S¸t th¸t 

      Qua trß ch¬i ®ãng vai, häc sinh lÜnh héi kiÕn thøc lÞch sö høng thó, tù nhiªn, s©u s¾c h¬n.

VÝ dô 2:          Bµi 6:QuyÕt chÝ ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc

(LÞch sö líp 5-trang 14)

*Gi¸o viªn cho häc sinh ®ãng c¸c vai

                                                Anh T­ Lª

NguyÔn TÊt Thµnh

Ng­êi dÉn chuyÖn

(Th«ng tin t×m hiÓu v× sao NguyÔn TÊt Thµnh muèn t×m con ®­êng cøu n­íc míi)

*C¸ch ch¬i :

Ng­êi dÉn :                 C©u 1 cña th«ng tin

NguyÔn TÊt Thµnh :   Anh Lª,anh cã yªu n­íc kh«ng ?

Anh Lª:                      TÊt nhiªn lµ cã chø (Giäng ng¹c nhiªn )

NguyÔn TÊt Thµnh:     Anh cã thÓ gi÷ bÝ mËt ®­îc kh«ng

 Anh Lª:                       Cã

 NguyÔn TÊt Thµnh :……….

Anh Lª:……………………

…………………………….

Sau khi th«ng tin ®­îc häc sinh theo dâi gi¸o viªn nªu c©u hái 1 vµ 2 cho häc sinh th¶o luËn: Tõ ®è biÕt ®­îc khã kh¨n cña NguyÔn TÊt Thµnh khi dù ®Þnh ra n­íc ngoµi.

2- Trß ch¬i phãng viªn nhÝ

        ë ®©y häc sinh vµo vai phãng viªn ®Õn pháng vÊn tõng nh©n vËt trong bµi tõ ®ã rót ra ®­îc  nhËn xÐt chung.

    VÝ dô 3:        Bµi 23: Thµnh thÞ thÕ kØ  XVI –XVII 

                                    (LÞch sö líp 4-trang 57)

Khi t×m hiÓu kinh ®« Th¨ng Long. Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh ch¬i trß ch¬i víi c¸c vai.

-Gi¸o sÜ Xanh  Ph«n-l«

                                              -Nhµ bu«n ng­êi Anh

-Nhµ v¨n Ph¹m §×nh Hæ

        Phãng viªn pháng vÊn lÇn l­ît c¸c nh©n vËt vÒ c¶m nhËn cña hä kinh thµnh Th¨ng Long.

       -Nhµ v¨n Ph¹m §×nh Hæ: §Êt  kinh thµnh (Th¨ng Long)ng­êi nhiÒu, nhµ cöa san s¸t, th­êng hay cã ho¶ ho¹n …….

     -Nhµ bu«n ng­êi Anh: Thµnh Th¨ng Long cã thÓ so víi nhiÒu thµnh thÞ ë ¸ Ch©u, nh­ng l¹i ®«ng d©n h¬n …..

    Qua trß ch¬i häc sinh rót ra nhËn xÐt chung vÒ kiÕn thøc Th¨ng Long vµo thÕ kØ XVI –XVII  lµ mét trong nh÷ng thµnh thÞ næi tiÕng thêi ®è.

 3- Trß ch¬i « ch÷:

       Trß ch¬i « ch÷ lµ trß ch¬i biÕn tÊu tõ trß ch¬i trong ch­¬ng tr×nh“ChiÕc nãn k× diÖu” ch­¬ng tr×nh ®ang thu hót ®«ng ®¶o kh¸n gi¶, trong ®ã cã häc sinh TiÓu häc. Trß ch¬i nµy ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc nhËn thøc cña häc sinh. Häc sinh buéc ph¶i huy ®éng vèn kiÕn thøc, sù hiÓu biÕt vµ s­ nhanh trÝ ®Ó tham gia trß ch¬i. Khi ch¬i, häc sinh bÞ l«i cuèn vµo trß ch¬i bëi sù hÊp dÉn, c¸c em t­ëng t­îng m×nh nh­ nh÷ng nh©n vËt ®ang ®­îc ch¬i trùc tiÕp trªn truyÒn h×nh.  ChÝnh sù hÊp dÉn ®ã ®· cuèn hót ®«ng ®¶o häc sinh tham gia. ë trß ch¬i « ch÷, sù thi ®Êu cña häc sinh diÔn ra rÊt s«i næi, sè l­ît ng­êi tham gia trß ch¬i nhiÒu, v× nÕu hÕt mét lÇn quay mµ häc sinh nµy ch­a tr¶ lêi ®­îc th× häc sinh kh¸c ph¶i nhanh chãng thay thÕ. Gi¸o viªn cã thÓ sö dông trß ch¬i nµy nh»m cñng cè hoÆc më réng kiÕn thøc lÞch sö cho häc sinh.

    C¸ch thøc tiÕn hµnh: Mçi tæ cö mét ®¹i diÖn tham gia trß ch¬i, c¸ch ch¬i gièng nh­ trß ch¬i “ChiÕc nãn k× diÖu ”ë vßng quay thø nhÊt, tæ 1 dµnh quyÒn quay ®Õn hÕt l­ît. NÕu tæ 1 kh«ng tr¶ lêi ®­îc th× vßng quay chuyÓn sang tæ 2. Mçi lÇn tr¶ lêi ®óng th× gi¸o viªn cho mét b«ng hoa ®á. Tæ nµo cã nhiÒu hoa nhÊt th× giµnh phÇn th¾ng .

  VÝ dô4: Bµi 5:“ChiÕn th¾ng B¹ch §»ng do Ng« QuyÒn l·nh ®¹o (N¨m938)”

                                                 (LÞch sö 4 –trang  21  )

Gi¸o viªn chuÈn bÞ « ch÷ “ChiÕn th¾ng B¹ch §»ng ”

                kÎ 18 « lªn b¶ng .

Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò:  ¤ ch÷ gåm 18 ch÷ c¸i, ®©y lµ mét chiÕn th¾ng vÎ vang mµ nh©n d©n ta ®· lµm nªn, chÊm døt h¬n 1000 n¨m B¾c thuéc.

LÇn quay thø nhÊt gi¸o viªn cho tæ 1 ch¬i ,nÕu tæ 1 kh«ng tr¶ lêi ®­îc, nh­êng quyÒn ch¬i cho tæ 2,…Tæ th¾ng cuéc lµ tæ dµnh ®­îc sè ®iÓm cao nhÊt vµ gi¶i ®óng « ch÷ .

      VÝ dô 5:        Bµi 24:  ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng

                                                   (LÞch sö 5- trang 51)

Gi¸o viªn chuÈn bÞ « ch÷ “§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng”

                kΠ 20 « lªn b¶ng .

Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò: ¤ ch÷ gåm 20 ch÷ c¸i, ®©y lµ  chiÕn th¾ng 12 ngµy ®ªm cuèi n¨m 1972 ë Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè kh¸c ë miÒn B¾c .

LÇn quay thø nhÊt gi¸o viªn cho tæ 1 ch¬i , nÕu tæ 1 kh«ng tr¶ lêi ®­îc, nh­êng quyÒn ch¬i cho tæ 2,…Tæ th¾ng cuéc lµ tæ dµnh ®­îc nhiÒu b«ng hoa ®á nhÊt    vµ gi¶i ®óng « ch÷ ë trªn   .

       4- Trß ch¬i “B¶y s¾c cÇu vång ”, “®i t×m sù kiÖn ”

         Trß ch¬i  biÕn tõ trß ch¬i trong ch­¬ng tr×nh “B¶y s¾c cÇu vång”.Trß ch¬i nµy ®ßi hái häc sinh huy ®éng vèn kiÕn thøc ®· häc ®Ó xö lÝ, ph©n tÝch nhanh nh÷ng th«ng tin mµ gi¸o viªn ®­a ra ®Ó t×m ra c©u tr¶ lêi ®óng, rÌn luyÖn cho häc sinh sù nhanh nh¹y cña t­ duy qua ®ã häc sinh nhí ®­îc  c¸c sè liÖu ,sù kiÖn, nh©n vËt lÞch sö mét c¸ch chÝnh x¸c vµ bÒn l©u. Lo¹i trß ch¬i nµy th­êng ®­îc sö dông c¸c bµi «n tËp hoÆc c¸c bµi cñng cè kiÕn thøc cña mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh.

   C¸ch thøc sö dông trß ch¬i:

Gi¸o viªn -  cö mçi tæ mét häc sinh ®¹i diÖn tham gia trß ch¬i.

                - cã thÓ thay h×nh thøc bÊm chu«ng b»ng c¸ch gi¬ tay (ai gi¬ tay nhanh th× ng­êi ®ã dµnh quyÒn tr¶ lêi).

                 - ChuÈn bÞ c¸c mèc lÞch sö, øng víi mçi mèc lµ c¸c sù kiÖn hoÆc nh©n vËt lÞch sö tiªu biÓu.

Khi gi¸o viªn nªu c¸c mèc thêi gian, häc sinh nhanh chãng x¸c ®Þnh ®óng sù kiÖn hoÆc nh©n vËt lich sö ®óng víi mèc ®ã (gi¸o viªn nªu nhanh døt kho¸t )

VÝ dô 6: Bµi 11:  ¤n tËp: H¬n 80 n¨m chèng thùc ®©n Ph¸p x©m l­îc vµ

                                                       ®« hé (1958-1945)                                         

                                        (LÞch sö líp 5- trang 23  )

Gi¸o viªn chuÈn bÞ c¸c mèc thêi gian x¶y ra sù kiÖn chÝnh, mçi tæ 1 ®¹i diÖn tham gia trß ch¬i.

Gi¸o viªn nªu	Häc sinh
Ngµy 1-9-1958	Thùc d©n Ph¸p x©m l­îc n­íc ta
Ngµy 3-2-1930	§¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi
Ngµy 12-9-1930	Ngµy X« viÕt NghÖ tÜnh
Ngµy 19-8-1945	C¸ch m¹ng Th¸ng 8  thµnh c«ng
Ngµy 2-9-1945	B¸c Hå ®äc b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp N­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi
…………………………..	……………………………..

   Tæng kÕt trß ch¬i, gi¸o viªn biÓu d­¬ng, khen th­ëng nh÷ng c¸ nh©n tr¶ lêi ®óng, nhanh nhÊt vµ t×m ®­îc nhiÒu sù kiÖn nhÊt.

5-Trß ch¬i h­íng dÉn viªn du lÞch 

       Häc sinh vµo vai h­íng dÉn viªn giíi thiÖu cho c¸c b¹n kiÕn thøc bµi häc th«ng qua h×nh ¶nh, tranh vÏ cã trong bµi hoÆc s­u tÇm ®­îc. Tõ ®ã häc sinh n¾m l¹i ®­îc néi dung bµi häc.

VÝ dô7:       Bµi 1: N­íc V¨n Lang (Sö dông c«ng nghÖ th«ng tin)

(LÞch sö líp 4- trang 11)

      Gi¸o viªn chiÕu h×nh 1: Häc sinh ®©y lµ l­îc ®å B¾c Bé, Trung Bé ngµy nay. Kho¶ng 700 n¨m tr­íc c«ng nguyªn, ë khu v­c S«ng Hång, S«ng M· vµ S«ng C¶, n¬i ng­êi l¹c ViÖt sinh sèng, n­íc V¨n Lang ra ®êi. Kinh ®« ®Æt ë Phong Ch©u (Phó Thä)

       Gi¸o viªn chiÕu h×nh 2:  §øng ®Çu nhµ n­«c cã vua, gäi lµ Hïng V­¬ng. L¨ng vua Hïng ë Phó Thä.

     Gi¸o viªn chiÕu h×nh 3,4,5:  §©y lµ nh÷ng ®å dïng nh­ l­ìi cµy, l­ìi xÐo mu«i (b»ng ®ång )

     Gi¸o viªn chiÕu h×nh 6,7,10: §©y lµ c¸c h×nh vÏ trang trÝ trªn trèng ®ång

  Trß ch¬i nµy th­êng tæ chøc cuèi giê häc h­íng dÉn viªn võa chØ võa thuyÕt minh. C¶ líp nhí l¹i buæi ®Çu dùng n­íc cña d©n téc ta. §©y cïng chÝnh lµ nh»m còng cè bµi häc.

      Ph­¬ng ph¸p sö dông trß ch¬i trªn ®©y cã thÓ ¸p dông réng r·i trong qu¸ tr×nh d¹y häc lÞch sö ë tr­êng tiÓu häc. Tuy nhiªn, ®Ó gióp häc sinh lÜnh héi, cñng cè kiÕn thøc mét c¸ch tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ giê häc, viÖc tæ chøc trß ch¬i cho häc sinh ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù chÆt chÏ, hîp lÝ.

IV - Bµi häc kinh nghiÖm

Qua thùc tÕ nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y t«i rót ra ®­îc:

           -Sö dông trß ch¬i trong d¹y häc lÞch sö ë bËc TiÓu häc lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nh»m h×nh thµnh cho häc sinh nh÷ng biÓu t­îng vÒ lÞch sö  ViÖt Nam mét c¸ch chÝnh x¸c, sinh ®éng, g©y høng thó häc tËp lÞch sö cho häc sinh, gãp phÇn quan träng vµo viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë bËc tiÓu häc theo h­íng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña ng­êi häc .

          -Song gi¸o viªn ph¶i hiÓu môc ®Ých, yªu cÇu, néi dung cña bµi häc ®Ó lùa chän trß ch¬i cho phï hîp (víi nh÷ng bµi häc cã nhiÒu lêi tho¹i gi÷a c¸c nh©n vËt lÞch sö kh¸c nhau cã thÓ sö dông trß ch¬i ®ãng vai cßn  ®èi víi nh÷ng bµi vÒ mét giai ®o¹n lÞch sö, bµi «n tËp  cã thÓ sö dông trß ch¬i « ch÷ …) Sau khi lùa chän ®­îc trß ch¬i, gi¸o viªn chuÈn bÞ nh÷ng ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt phôc vô cho trß ch¬i, kÕ ho¹ch ch¬i kÓ c¶ nh÷ng phÇn th­ëng cho nh÷ng ng­êi tham gia vµ ng­êi th¾ng cuéc.

           -Gi¸o viªn ph¶i giíi thiÖu trß ch¬i ng¾n gän hÊp dÉn, vui t­¬i, dÝ dám ®Ó c¸c em n¾m v÷ngvµ hiÓu trß ch¬i, c¸ch ch¬i.

           - §Ó trß ch¬i ®¹t kÕt qu¶ tèt, sau khi h­íng dÉn vµ gi¶i thÝch xong, nªn cho häc sinh ch¬i thö vµi lÇn, vµ nh­ vËy c¸c em sÏ n¾m v÷ng c¸ch ch¬i, còng cã thÓ khi cho häc sinh ch¬i thö xong, gi¸o viªn rót kinh nghiÖm vµ ®iÒu chØnh mét vµi yªu cÇu nÕu thÊy cÇn thiÕt

          -Trong khi häc sinh ch¬i, gi¸o viªn lµm träng tµi theo dâi diÔn biÕn trß ch¬i ®Ó cã nh÷ng nhËn xÐt,  ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n, kh¸ch quan.

        -§Ó trß ch¬i thùc sù s«i ®éng, hÊp dÉn cÇn sù ®éng ®éng viªn, cæ vò cña tËp thÓ. §iÒu quan träng nhÊt lµ gi¸o viªn ph¶i chó ý ®Æc ®iÓm løa tuæi c¸c em “Häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc ”

V- KÕt luËn

   

Trªn ®©y lµ mét ph­¬ng ph¸p mµ t«i ®· ¸p dông vµo thùc tÕ d¹y häc trªn líp 5A-4B vµ thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. Mét giê d¹y nh­ trªn kh«ng khã vÒ kiÕn thøc song c¸i khã ë ®©y lµ c¸ch tæ chøc, thêi gian chuÈn bÞ cho mét giê d¹y. Qua ¸p dông ph­¬ng ph¸p vµo d¹y häc trong líp hÇu nh­ em nµo còng tham gia, tù gi¸c xung phong, líp häc s«i næi, häc sinh tiÕp thu bµi mét c¸ch chñ ®éng. Nay kÕt qu¶ chØ lµ b­íc ®Çu song ch­a ph¶i lµ c¸ch d¹y hay nhÊt nh­ng t«i còng m¹nh d¹n ®­a ra tr×nh bµy ®Ó b¹n bÌ ®ång nghiÖp tham kh¶o Bªn c¹nh nh÷ng c¸i ®­îc th× kh«ng tr¸nh nh÷ng sai sãt rÊt mong sù gãp ý ch©n thµnh cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp, sù nhËn xÐt bæ sung cña tËp thÓ héi ®ång khoa häc c¸c cÊp ®Ó s¸ng kiÕn cña t«i ®­îc hoµn chØnh h¬n.

VI-  kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt

   

      VÒ gi¸o viªn: Ph¶i tù häc,tù båi d­ìng thªm kiÕn thøc vÒ lÞch sö ®Ó b¶n th©n cã thÓ hiÓu s©u, trän vÑn vÊn ®Ò cã liªn quan ®Ó dÔ dµng trong viÖc liªn kÕt c¸c kiÕn thøc.

      VÒ côm chuyªn m«n: Lµ mét gi¸o viªn TiÓu häc t«i mong muèn côm chuyªn m«n,  phßng tÝch cùc tæ chøc chuyªn ®Ò vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y m«n tù nhiªn x· héi c¸c líp nãi chung tõ 1-5 ®Ó chóng t«i häc hái, ®óc rót kinh nghiÖm nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña d¹y häc m«n tù nhiªn -x· héi.

                    

                                                                                 Xin ch©n thµnh c¶m ¬n .

                                                                                Ngµy 21 th¸ng 4 n¨m 2009